Hoe voedseletiketten je kunnen misleiden

Zijn de etiketbeloftes als ‘bron van vezels’ en ‘zonder toegevoegde suikers’ van invloed op wat er in jouw boodschappenkar belandt?

Ik denk het wel, alleen kunnen etiketten je nog weleens op het verkeerde been zetten wat

betreft het ware gezicht van je voeding.

Ik leg je het even uit!

Onderwerpen in dit artikel

• Voedseletiketten lezen; hoe doe je dat?

• Ingrediëntenlijst

• Allergenen

• Voedingswaarde

• Porties

• Houdbaarheidsdatum

• Claims

• Volgorde ingrediënten etiket

• Andere namen voor suiker

• 5 tips om niet misleid te worden

• Heel concrete voorbeelden

• Tot slot

Voedseletiketten lezen, hoe doe je dat?

Elk product dat in de winkel ligt heeft een etiket om je te informeren. Op die manier kun je achterhalen of het product past binnen een gezond leven of wanneer je een product wil onderzoeken vanwege een allergie waar je last van hebt. Hier zijn ook strenge regels voor opgesteld door bepaalde wetgevingen door FAVV (federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen). Erg handig natuurlijk wanneer je naar gezond eten speurt, maar hoe lees je die ‘vreemde’ etiketten dan precies? Waar let je op in je zoektocht naar gezonde voeding? Dit zijn de belangrijkste punten:

Ingrediëntenlijst

Elke producent is verplicht om alle ingrediënten van het product op het etiket te vermelden. Alles wat er in het product zit moet dus op het etiket staan. Ook moeten deze ingrediënten op volgorde van hoeveelheid opgesomd worden.

Allergenen

Wanneer je last hebt van een allergie is deze erg belangrijk. De allergenen staan vermeld bij de ingrediëntenlijst, vaak opvallend of dikgedrukt. Soms staat er op het product dat het sporen van een bepaald allergeen kan bevatten. Dit omdat het is gemaakt of verpakt in een omgeving waarin dat product aanwezig is.

Voedingswaarde

Op het etiket is het ook verplicht om de voedingswaarde neer te zetten. De fabrikant vermeldt dit altijd per 100 gram. Op deze manier kun je een product beoordelen en eventueel vergelijken met een ander product. De voedingswaarden moet verplichte informatie vermelden op het etiket over calorieën (kcal), koolhydraten, suikers, eiwitten, vetten, verzadigd vet, vezels en zout (natrium).(1,2)

Porties

Naast de voedingswaarden per 100 gram mag de fabrikant dit ook weergeven per portie. De fabrikant bepaalt echter de portie, waardoor het lezen lastiger is. Wij raden aan om met name te kijken naar de voedingswaarden per 100 gram. Op die manier kun je namelijk zelf beslissen wat een juiste portie voor jou is; ieder persoon is namelijk verschillend. Wat voor jou een goede portie is, kan voor iemand anders te veel zijn.

Denk je dat je gezond LEEFT? Vraag een gratis INTAKE GESPREK aan.

Houdbaarheidsdatum

Op een etiket is ook te vinden wat de houdbaarheidsdatum is. Erg relevant zodat je niet een product eet wat bedorven is. Er zijn twee varianten:

1. TGT (te gebruiken tot)

Deze datum geeft aan tot wanneer het product nog veilig gegeten kan worden. ‘Te gebruiken tot’ staat op producten die snel kunnen bederven, zoals (rauw) vlees en (rauwe) vis. De datum geeft aan dat het product tot de vermelde datum veilig te gebruiken is, daarna kunnen er gezondheidsrisico’s optreden. Aangezien bacteriën bij verse producten snel groeien is het product over de datum niet meer geschikt voor consumptie

2. THT (ten minste houdbaar tot)

Deze datum vertelt tot wanneer de kwaliteit van het product gegarandeerd is. Echter is het niet zo dat na de verstreken datum je het product niet meer kunt eten. Dat kan vaak namelijk wel! Ruikt het product nog goed (en beoordeel dit ook goed) gooi het dan niet weg, maar eet het gewoon op.

Claims

De claims op producten zorgen er vaak voor dat een product een bepaald stempel krijgt zoals: bron van eiwitten, vezelrijk, light of suikervrij.

Dit zijn een aantal bekende claims:

Vezelrijk

Wanneer het product vezelrijk is moet het product minimaal 6 gram vezels per 100 gram bevatten of 3 gram per 100 kilocalorieën. Ook zie je dat bepaalde producten tegenwoordig vezelrijk worden gemaakt doordat er vezels aan toegevoegd zijn. Dit doet men zodat het product een claim kan krijgen. Helaas werken niet alle vezels hetzelfde waardoor het soort vezels wat toegevoegd is aan dit soort producten niet volledig vervangbaar is met vezels uit gewone producten.

Lightproducten

Een product mag het stempel light krijgen als er 30 procent minder vet, suiker of calorieën in zit dan de gewone variant. Belangrijk hierbij is te zeggen dat wanneer een product 30 procent minder vet bevat dit niet betekent dat het ook 30 procent minder calorieën bevat. De term suggereert iets ‘gezonds’, maar in sommige gevallen zijn er veel betere producten te vinden.

Bron van vitaminen

Dit product bevat een minimale hoeveelheid van één of meerdere vitaminen. Soms afkomstig uit het product zelf maar vaak ook toegevoegd. Zo kom je snoep tegen waar op staat dat het een bron van vitaminen is. Je kunt je dan natuurlijk afvragen in hoeverre die vitaminen relevant zijn, aangezien snoep op geen enkele manier in één adem genoemd kan worden met groenten en fruit. Verder staat er op het etiket vaak nog een aantal andere zaken die we in dit artikel niet hebben benoemd, omdat ze minder relevant zijn. Denk aan: e-nummers, biologisch eten (als dit het geval is), genetisch gemodificeerde organismen (als er GGO’s gebruikt zijn), de herkomst en de gezondheidsclaims van een bepaalde voedingsstof.

Volgorde ingrediënten etiket

Je kon eerder al lezen dat het product verplicht is om alle ingrediënten op het etiket te vermelden. Zo kan je lezen wat je precies in je mond stopt en hoeveel van elk ingrediënt is gebruikt.

Het eerstgenoemde ingrediënt is het meest aanwezig in het product, van het laatstgenoemde het minste. Door de ingrediëntenlijst te lezen krijg je een goed beeld hoe een product is gemaakt. Soms staat er op het product dat er flink wat fruit in zit, maar na het lezen van het etiket blijkt dit slechts een klein deel te zijn. Denk aan pakken yoghurt waar een afbeelding op staat met grote stukken fruit. Dit moet wel gezond zijn denk je! In werkelijkheid zit er 0,5 procent fruit in en vaak een hele boel suiker.(5)

Andere namen voor suiker

Een erg interessant maar ook misleidend ingrediënt is suiker. Het valt namelijk niet altijd te herkennen, de voedingsindustrie zet lang niet altijd de naam suiker op het etiket, maar gebruikt andere namen, zoals:

Dextrose	Fructose	Lactose (melksuiker)	Bruine suiker
Isoglucose	Vruchtensuiker	Honing	Appelsap
Ahornsiroop (maple syrop)	Agavesiroop	Glucose-fructosestroop	Bastaard suiker
Appelstroop	Appelsap	Kandij	Karamel
​Druivensuiker	Esdoornsiroop	Invertsuiker	Kokosbloemsuiker

Het woord suiker klinkt namelijk minder positief waardoor de producent kiest voor een term die gezonder klinkt, zoals kokosbloemsuiker. Hierbij geldt wel: suiker is een suiker en het lichaam breekt ze precies op dezelfde manier af. Ze zijn allemaal even gezond of ongezond.

Eerder schreef ik al een artikel over suiker.

5 tips om niet misleid te worden!

Om je extra te helpen geef ik je 5 tips mee, zodat jij de zogenoemde trucjes van mijlenver aan ziet komen.

Dit zijn ze:

Tip 1: sla producten met gezondheidsclaims over

Een belangrijke truc van de voedingsindustrie is het doen van claims, die (onterecht) de indruk geven dat een product gezond is. Producenten poetsen op deze manier hun gezondheidsimago op door hun product ‘wit te wassen’. Zo is de claim ‘vetarm’ niet per se gezond; het product is weliswaar ontdaan van vet, maar om het product smaak te geven is er suiker aan toegevoegd. Deze compensatie maakt het product minder voedzaam.

Tip 2: dit product is vrij van

Op veel producten staat tegenwoordig dat het vrij is van gluten, suiker, soja, melk, lactose of bijvoorbeeld koolhydraten. Het lijkt dan of een product gezond is, terwijl niets minder waar hoeft te zijn. Het is belangrijk om te weten wat er wél in het product zit, niet wat er niet in zit. Zo kan snoep glutenvrij zijn terwijl er wel een overdaad aan suiker in zit.

Glutenvrij brood bevat hoge waarden suiker.

Tip 3: een keurmerk maakt een product niet gezond

Fabrikanten maken soms gebruik van bepaalde keurmerken om een product een gezond imago te geven. Zo kan er bijvoorbeeld op een reep chocolade staan dat het biologisch is. En hoewel dit klopt kan het de suggestie geven dat biologisch ook gezond is, terwijl dit niet zo is. Het product kan net zoveel suiker en/of vet bevatten als de niet-biologische variant.

Tip 4: de term light is pure misleiding

De claim light mag alleen vermeld worden als er 30 procent minder suiker of vet is gebruikt. Wat echter vaak gebeurt is dat men bij een vermindering van vet de smaak compenseert met suiker. Het resultaat? Per saldo blijven de calorieën gelijk.

Tip 5: misleiding met ‘lokingrediënten’

Hier zijn echt vele voorbeelden van in de supermarkt, je moet er maar eens op letten. Een pak vruchtenyoghurt waarbij op de verpakking een grote aardbei te zien is, maar waar in werkelijkheid vooral suiker in het product zit.

Vanillevla wat in de schappen ligt zonder vanille of maïsbrood dat geen mais bevat maar wat een gele kleur krijgt door kleurstof. De naam van het desbetreffende product: goudeerlijk maïsbrood!

Of wat dacht je van deze: bosbes-frambozensap wat in werkelijkheid bestaat uit meer dan 90 procent andere ingrediënten zoals appel- en druivensap. Dit is een kleine greep van de vele voorbeelden die je kunt tegenkomen. Er is hier maar één advies: lees het etiket!

Hetzelfde geldt overigens voor wanneer je een supplement wil aanschaffen.

In dit blog schreven we hoe je het etiket van een supplement leest.

CONCRETE VOORBEELDEN

AMANDELMELK ALPRO SOYA

Als je de ingrediëntenlijst bekijkt van de amandelmelk van het merk Alpro zie je dat het eerste ingrediënt water is. Het tweede ingrediënt is amandel maar omvat, zoals aangegeven, maar 2,3% van het totale product.

Vervolgens bestaat het uit tricalciumfosfaat (een antiklontermiddel) zeezout, stabilisatoren (johannesbroodpitmeel, gellan gom), een emulgator (zonnebloemlecithine) en nog toegevoegde vitaminen.

Wat je hier uit af kunt leiden is dat het product voor het grootste gedeelte uit water bestaat en voor slechts 2,3% uit amandelen. De overige ingrediënten zijn eraan toegevoegd om het product qua structuur beter te maken zodat het eruit ziet als amandelmelk zoals je het zou verwachten.

Inhoud: water, amandel (2,3%), tricalciumfosfaat, zeezout, stabilisatoren (johannesbroodpitmeel, gellangom), emulgator (lecithinen (zonnebloem)), vitaminen (B2, B12, E, D2).

Allergieën: Kan sporen van noten (geen pindanoten) bevatten. Glutenvrij

JOHMA SURIMI KRABSALADE

Als je kijkt naar deze krabsalade van Johma zie je dat er een enorme lijst aan ingrediënten nodig is om dit product in zijn huidige vorm aan te kunnen bieden, maar liefst 45!! Het eerste ingrediënt op de lijst is surimi, wat van zichzelf al uit 15 andere ingrediënten bestaat zoals je kunt zien aan de haakjes vanaf vis tot en met aroma. Vanzelfsprekend zijn de meer onbewerkte producten (met minder ingrediënten) vaak de gezondste producten dus met zo’n ingrediëntenlijst zoals hier, is het de moeite om je keuze te heroverwegen als je voor een heel gezonds wilde gaan.

Ingrediënten: 37% surimi (VIS, water, TARWEZETMEEL, gemodificeerd zetmeel, rijstwijn, zetmeel, zout, suiker, stabilisatoren [carrageen, sorbitolen, trifosfaten], geraffineerde sojaolie, EI-EIWIT, kleurstoffen [calciumcarbonaat, paprika-extract], krabextract [SCHAALDIEREN], aroma), koolzaadolie, water, 9% gekookte krab (SCHAALDIEREN), natuurazijn, suiker, tomatenpuree, gemodificeerd zetmeel, gepasteuriseerd EIGEEL, zout, aroma's (VIS), specerijen (MOSTERD, SELDERIJ), zuurteregelaars (natriumacetaten, natriumlactaat), voedingszuren (citroenzuur, melkzuur), conserveermiddelen (kaliumsorbaat, natriumbenzoaat), dextrose, verdikkingsmiddelen (guarpitmeel, xanthaangom), gistpoeder, VISPOEDER, smaakversterkers (dinatriuminosinaat, mononatriumglutamaat), zetmeel (TARWE), duurzame palmolie, rijstwijn, maltodextrine, glucosestroop. Kan sporen bevatten van melk, noten, pinda's, sesamzaad en soja.

Allergie-informatie

Bevat: Eieren, Glutenbevattende Granen, Krab, Mosterd, Schaaldieren, Selderij, Tarwe, VisKan bevatten:Pinda'S, Melk, Noten, Sesamzaad, Soja

KIJK OOK NAAR DE GETALLEN

Nu is het interessant om te gaan kijken naar de hoeveelheid energie (calorieën) die het product bevat en uit welke productgroepen (ook wel macronutriënten) het product bestaat.

Afhankelijk van welk product je koopt kun je inschatten uit welk macronutriënten de meerderheid van de energie afkomstig zou moeten zijn.

Als kip (hoog eiwitten) meer koolhydraten dan eiwitten zou bevatten dan gaat er wat mis.

Zo heeft brood vanzelfsprekend meer koolhydraten dan vetten of eiwitten, en dat klopt want het is hoofdzakelijk van granen gemaakt.

Voor producten zoals koeken is het interessant om goed te kijken waar de energie vandaan komt. Bij een product zoals een koek, is het verstandig om te kijken naar hoeveel gram suiker onderdeel is van deze koolhydraten en ook hoeveel vetten het bevat..

Laten we eens 2 verschillende koekjes vergelijken om dit voorbeeld wat duidelijker te maken.

Ingrediënten Sultana: tarwebloem, rozijnen 29,7%, plantaardige olie (zonnebloem), suiker, krenten 6,0%, maltodextrine, havervezels 1,3%, rijstebloem, lactose en melkeiwitten, glucosestroop, magere melkpoeder, rijsmiddelen (natrium- en ammoniumcarbonaten, difosfaten), zout, natuurlijk aroma.

Ingrediënten Liga Evergreen: Tarwebloem 26%, volkorenhavermeel 20%, rozijnen 14%, suiker, volkorentarwemeel 7,5%, krenten 7%, koolzaadolie, glucosestroop, tarwedextrine, calciumcarbonaat, rijstbloem, rijsmiddel (ammoniumwaterstofcarbonaat), zout, erwteneiwit, emulgator (sojalecithine), glucose-fructosestroop, aroma’s geconcentreerde fruitpuree (appel, bosbes, zwarte bes, framboos, aardbei), appelpuree, elementair ijzer, tarwevezels, bevochtigingsmiddel (glycerol), tarwezemelen , kaneel, palmolie, vitamine B6, geleermiddel (pectine), kleurende plantenextracten.

We gaan kijken we naar de hoeveelheden per 100 gram en vergelijken beide producten waarbij we voor het gemak van boven naar beneden door het lijstje op de tabel doorlopen.

Vetten Sultana bevat per 100 gram 7,5 gram vetten waarvan 0,8 gram verzadigde vetten.

Voor Liga Evergreen is dat 9,1 gram vetten waarvan 0,9 gram verzadigde vetten. Iets hoger in absolute vetten dus maar relatief iets lager in verzadigde vetten. Echter te weinig verschil om nu al een voorkeur uit te kunnen spreken.

Koolhydraten Sultana bevat per 100 gram 74,1 gram koolhydraten waarvan 34,5 gram suiker. Aangezien suiker als ingrediënten op de verpakking vermeldt staat kun je er vanuit gaan dat dit toegevoegde suiker is.

Voor Liga Evergreen geldt hetzelfde en deze bevat 64 gram koolhydraten waarvan 27 gram suiker. Iets minder dus dan Sultana.

Vezels De vezels zijn vooral afkomstig uit ingrediënten zoals granen, met name volkoren granen.

Sultana bevat per 100 gram 3,6 gram vezels en Liga Evergreen 7,6 gram.

Wel een stukje meer, te verklaren uit het feit dat Liga Evergreen meer volkoren granen bevat. Dit is een plus omdat het het effect van de suikers op de bloedsuikerspiegel positief beïnvloedt. Meer vezels is over het algemeen gezonder!

Eiwitten: Sultana bevat 5,7 gram eiwitten per 100 gram en Liga Evergreen 6,9 gram eiwitten.

Geen enorm groot verschil.

CONCLUSIE

Het grootste verschil tussen beide koekjes zit in de hoeveelheid koolhydraten/suikers en de hoeveelheid vezels. Dit wordt verklaard uit de ingrediënten die zijn gebruikt om beide koekjes te maken.

Liga Evergreen bevat meer volkoren granen in verhouding tot Sultana waardoor deze koek meer vezels bevat. Ook is er minder suiker toegevoegd aan Liga Evergreen ten opzichte van Sultana. Meer vezels en minder suikers hebben beide een positief effect op de bloedsuikerspiegel, in de zin van het minder sterk laten stijgen. Op basis daarvan zou mijn voorkeur uitgaan naar Liga Evergreen.

Die voorkeur wordt ook nog versterkt door het volgende element.

Laten we dan wel meteen even inhaken ook op de portiegrootte. Op beide verpakkingen worden de voedingswaarden per 100 gram en voor een portie weergegeven.

Dan trekken we ze eerst even gelijk en bekijken we ze per 100gram.

Liga Evergreen bevat per 100 gram koek 383 calorieën en Sultana 393 calorieën.

Weinig verschil dus. Maar dan wordt het dus interessant om te gaan kijken naar de portieverpakking waar ze in zitten. Voor een Sultana geldt dat een portie 1 biscuit is (staat op de verpakking) en voor Liga Evergreen zijn dat 2 biscuits. Dat beseffen maakt al een groot verschil want we vergelijken dan dus 2 koekjes met 1 koek, heb je hem door…

Zou je dan enkel naar de calorieën van een portie gaan kijken dan komt Sultana lager uit, omdat dit de calorieën voor slechts 1 koekje zijn: 57 kcal.

Voor Liga Evergreen worden ze weergeven voor 2 biscuits: 144 kcal. Zou je voor Sultana uitgaan van het feit dat een portie de koekjes in 1 portieverpakking zijn, dan komt deze uit op 3 x 57 = 171 kcal.

Het is dus maar net hoe je het bekijkt en hoe je graag redeneert. Per 100 gram verschillen de producten 10 kcal máár portieverpakking speelt wel een grote rol. Jij gaat mij niet vertellen dat jij zo’n persoon bent die maar 1 sultana eet!

Ga je dus af op de verpakking dan eet je met Liga Evergreen minder in totaal, omdat je voor Sultana toch eerder zult gaan voor 3 dan voor 2 koekjes. Houd daar dus rekening mee in je overweging.

Hierdoor komt wat mij betreft Liga Evergreen als koekje nog net iets beter uit de bus. Het laat je in totaal minder suikers eten omdat ook de portieverpakking kleiner is.

Tot slot

Het voedseletiket moet aan bepaalde regels voldoen zodat jij precies kunt beoordelen of het product bij je past. Denk aan een ingrediëntenlijst, voedingswaarden en bijvoorbeeld of er allergenen in zitten. Wees wel een beetje waakzaam voor té mooie claims, de fabrikant doet er immers alles aan om zijn of haar product aan de man te brengen. Binnen dezelfde categorie zijn er vaak veel gezondere producten te vinden dan bijvoorbeeld lightproducten. Onbewerkt voedsel is en blijft altijd de beste keuze.